Pakistan: પાકિસ્તાનની પહેલેથી જ ડગમગતી અર્થવ્યવસ્થા પર એક નવું સંકટ આવી ગયું છે. સેના સમર્થિત છ નહેર પ્રોજેક્ટ સામે સિંધ પ્રાંતમાં ભારે વિરોધ પ્રદર્શનો ફાટી નીકળ્યા છે. સમાજના દરેક વર્ગના લોકો રસ્તા પર ઉતરી આવ્યા છે. વકીલો, કાર્યકરો, રાજકીય પક્ષો, સામાન્ય નાગરિકો. આના કારણે, સિંધ અને પંજાબ વચ્ચેનો જમીન સંપર્ક તૂટી ગયો છે અને કરાચી બંદર પર પણ અવરજવર અટકી ગઈ છે.
આ દિવસોમાં, પાકિસ્તાન ફક્ત ભારત સાથે જ નહીં, પરંતુ પોતાના ઘરમાં પણ તોફાનનો સામનો કરી રહ્યું છે. એક તરફ, ભારતે સિંધુ જળ સંધિને આંશિક રીતે સ્થગિત કરી દીધી છે, તો બીજી તરફ, પાકિસ્તાનના ચાર પ્રાંતોમાંથી એક, સિંધ, આ દિવસોમાં ઉકળતા વાતાવરણમાં છે. સિંધ પ્રાંતમાં સેના અને કેન્દ્ર સરકાર વિરુદ્ધ ભારે વિરોધ પ્રદર્શન ચાલી રહ્યું છે.
આ મામલો સિંધમાં બાંધવામાં આવનારી 6 નહેરોની વિવાદાસ્પદ યોજનાનો છે. સિંધુ પર પાંચ અને સતલજ પર એક, જે ‘ગ્રીન પાકિસ્તાન પહેલ’ હેઠળ શરૂ કરવામાં આવ્યા છે. પરંતુ સિંધના લોકો તેને પંજાબ અને સેનાની લૂંટ યોજના ગણાવી રહ્યા છે. સરકારે પ્રોજેક્ટ રદ કરવાની જાહેરાત કરી હોવા છતાં, લોકો હજુ પણ હાઇવે બ્લોકેડ દૂર કરવા તૈયાર નથી.
નહેરનું આયોજન કે પાણીની ચોરી?
છેલ્લા 12 દિવસથી વિરોધ પ્રદર્શન ચાલી રહ્યા છે. હજારો લોકો રસ્તાઓ પર છે, વ્યવસાયો બંધ છે અને પંજાબથી આવતા-જતા મુખ્ય રસ્તાઓ જામ છે. દેશભરમાં કરાચી બંદરથી માલ લઈ જતી ટ્રકો રસ્તાઓ પર અટવાઈ ગઈ છે. આ કટોકટીમાં લગભગ એક લાખ ડ્રાઇવરો અને હેલ્પરો ફસાયેલા છે. આ યોજના ગ્રીન પાકિસ્તાન ઇનિશિયેટિવ (GPI) નો એક ભાગ છે, જેનો ખર્ચ $3.3 બિલિયન છે. એવો દાવો કરવામાં આવે છે કે આનાથી પંજાબ, સિંધ અને બલુચિસ્તાનમાં 48 લાખ એકર ઉજ્જડ જમીનને સિંચાઈ મળશે. જે ગોવા કરતા આઠ ગણું મોટું છે. આ પ્રોજેક્ટ 2023 માં શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો, જ્યારે તત્કાલીન વડા પ્રધાન શાહબાઝ શરીફ અને આર્મી ચીફ જનરલ અસીમ મુનીરે તેનો પ્રારંભ કર્યો હતો.
સિંધના લોકોની ચિંતાઓ શું છે?
તે સમયે એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે આ પ્રોજેક્ટ સેનાની એક ખાનગી કંપની દ્વારા ચલાવવામાં આવશે અને તેના દ્વારા આધુનિક કૃષિ તકનીકો દ્વારા પાકિસ્તાનની લથડતી ખેતીને પુનર્જીવિત કરવામાં આવશે. પરંતુ સિંધના લોકોને શંકા છે કે આ યોજનાને કારણે તેમને પાણી ઓછું મળશે. ૧૯૯૧ના પાણી કરાર હેઠળ સિંધને પહેલાથી જ તેના હિસ્સા કરતાં ૨૦% ઓછું પાણી મળી રહ્યું હતું, અને હવે રવિ સિઝનમાં આ અછત ૪૫% સુધી પહોંચી ગઈ છે. પર્યાવરણ કાર્યકર્તા ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટો જુનિયરે કહ્યું કે આ યોજના પાકના નફા માટે છે, સામાન્ય લોકોના કલ્યાણ માટે નહીં.
પંજાબ વિરુદ્ધ સિંધ: આ ફક્ત પાણી માટેની લડાઈ નથી
નિષ્ણાતો કહે છે કે જો આ નહેરો બનાવવામાં આવશે તો દરિયાનું પાણી સિંધ ડેલ્ટામાં પ્રવેશ કરશે અને જમીન ખારી થઈ જશે. એનો અર્થ એ કે ખેતી પૂરી થઈ ગઈ. સિંધીઓ માટે, આ નહેર યોજના માત્ર એક પ્રોજેક્ટ નથી પરંતુ સદીઓથી પંજાબ દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા ભેદભાવનું પ્રતીક છે. પાકિસ્તાનમાં, ઘણીવાર એવું કહેવામાં આવે છે કે આ “પંજાબ-ઇસ્તાન” છે એટલે કે જ્યાં બધી શક્તિ પંજાબ પાસે છે. પછી તે સેના હોય, સત્તા હોય કે ક્રિકેટ, દરેક બાબતમાં. પીપીપીના વડા બિલાવલ ભુટ્ટોએ સ્પષ્ટપણે કહ્યું છે કે જો સિંધની માંગણીઓ પૂર્ણ નહીં થાય તો તેઓ કેન્દ્ર સરકાર પાસેથી ટેકો પાછો ખેંચી લેશે. ૫ મેના રોજ બીજા મોટા પ્રદર્શન અને ૧૧ મેના રોજ રેલ્વે બંધની ચેતવણી આપવામાં આવી છે.