સુપ્રીમ કોર્ટે(SC) ફરી એકવાર પુનરોચ્ચાર કર્યો છે કે વૈવાહિક વિવાદમાં પત્નીને આપવામાં આવતો ભરણપોષણ પતિ માટે સજા સમાન ન હોવો જોઈએ. અદાલતોએ પત્ની યોગ્ય જીવન જીવી શકે તેનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ પરંતુ પતિની આર્થિક સ્થિતિ સહિત અન્ય ઘણી બાબતોને પણ ધ્યાનમાં લેવી જોઈએ.
કોર્ટે 2020ની માર્ગદર્શિકાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો
સુપ્રીમ કોર્ટ (SC)ના જસ્ટિસ વિક્રમ નાથ અને પ્રસન્ના બી વરાલેની બેન્ચે એક નિર્ણયમાં દેશની તમામ અદાલતોને 2020ના ‘રજનેશ વિ નેહા’ના નિર્ણય અનુસાર કામ કરવાની સલાહ આપી છે. તે નિર્ણયમાં સુપ્રીમ કોર્ટના જસ્ટિસ ઈન્દુ મલ્હોત્રા અને સુભાષ રેડ્ડીની બેન્ચે ભરણપોષણના મામલે 8 માર્ગદર્શિકા આપી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટે તેના નવા નિર્ણયમાં તે માર્ગદર્શિકાને ફરીથી રજૂ કરી છે.
કોર્ટે કહ્યું છે કે છૂટાછેડા સમયે ભરણપોષણની રકમ નક્કી કરતી વખતે અદાલતોએ આ 8 બાબતો ધ્યાનમાં લેવી જોઈએ: –
- પતિ અને પત્નીની સામાજિક-આર્થિક સ્થિતિ
- પત્ની અને બાળકોના ભવિષ્ય સાથે સંબંધિત મૂળભૂત જરૂરિયાતો
- બંને પક્ષોની શૈક્ષણિક લાયકાત અને રોજગાર
- આવક અને સંપત્તિના સ્ત્રોત
- સાસરિયાં સાથે રહેતી વખતે પત્નીનું જીવનધોરણ
- શું પરિવારની સંભાળ રાખવા માટે પત્નીએ નોકરી છોડી દીધી હતી?
- જો પત્નીની આવક ન હોય તો કાનૂની લડાઈ લડવા માટે તેના વ્યાજબી ખર્ચ.
- પતિની આર્થિક સ્થિતિ, આવક અને અન્ય જવાબદારીઓ પર ભરણપોષણની રકમની અસર
કોર્ટે તેને કાયમી ફોર્મ્યુલા ન ગણવા કહ્યું
સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે ભરણપોષણની રકમ નક્કી કરતી વખતે આ 8 બાબતો ધ્યાનમાં લેવી જોઈએ પરંતુ તેને દરેક કેસ માટે કાયમી ફોર્મ્યુલા તરીકે ન માનવું જોઈએ. કોર્ટ કેસની હકીકતો અનુસાર આદેશ આપી શકે છે. સુપ્રીમ કોર્ટનો આ નિર્ણય 10 ડિસેમ્બરે ‘મનીષ કુમાર જૈન વિરુદ્ધ અંજુ જૈન’ કેસમાં આવ્યો હતો. આ કેસમાં બંને પક્ષોની આર્થિક સ્થિતિને ધ્યાનમાં લઈને કોર્ટે 5 કરોડ રૂપિયાની કાયમી એલિમોની રકમ નક્કી કરી હતી.
નિર્ણય લખનાર ન્યાયાધીશ જસ્ટિસ વિક્રમ નાથે 15 જુલાઈ, 2024ના રોજ આપેલા પોતાના એક નિર્ણયનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો છે. ‘કિરણ જ્યોત મૈની વિ. અનીશ પટેલ’ કેસના નિર્ણયમાં કોર્ટે એમ પણ કહ્યું હતું કે ગુજારાની જોગવાઈ પત્ની અને બાળકોની વાજબી જરૂરિયાતો પૂરી કરવા માટે છે પતિને સજા કરવા માટે નથી.