Pakistan: પાકિસ્તાનમાં સત્તાની ચાવી સેના પાસે છે’, શાહબાઝના મંત્રીએ કબૂલાત કરી; પાડોશીના રહસ્યો ખુલ્લા

Pakistan: પાકિસ્તાનના સંરક્ષણ પ્રધાન અને નવાઝ શરીફના નજીકના સહાયક ખ્વાજા આસિફે દેશમાં સેના અને સરકારની સંયુક્ત શક્તિ વ્યવસ્થાને ખુલ્લેઆમ સ્વીકારી છે. તેમણે કહ્યું છે કે પાકિસ્તાન હાલમાં એક હાઇબ્રિડ મોડેલ હેઠળ ચાલી રહ્યું છે, જેમાં સેનાનું વર્ચસ્વ છે, અને આ મોડેલ પાકિસ્તાનના અર્થતંત્ર અને શાસનમાં ઉત્તમ કાર્ય કરી રહ્યું છે.

પાકિસ્તાની ‘હાઇબ્રિડ મોડેલ’ શું છે?

‘હાઇબ્રિડ મોડેલ’નો અર્થ છે – એક એવી શક્તિ વ્યવસ્થા જેમાં ચૂંટાયેલી લોકશાહી સરકાર અને સેના, બંને મળીને દેશની નીતિઓ નક્કી કરે છે. જોકે, વિશ્લેષકો કહે છે કે આ મિશ્રિત નહીં પણ એક નિશ્ચિત શક્તિ છે, જેમાં વાસ્તવિક નિયંત્રણ સેના પાસે છે અને રાજકીય નેતાઓ ફક્ત દેખાડા માટે છે.

પાકિસ્તાની સંરક્ષણ પ્રધાનની મોટી કબૂલાત

એક ન્યૂઝ ચેનલને આપેલા ઇન્ટરવ્યુમાં ખ્વાજા આસિફે કહ્યું, ‘આ એક હાઇબ્રિડ મોડેલ છે. આ એક આદર્શ લોકશાહી નથી. પરંતુ વર્તમાન પરિસ્થિતિઓમાં આ મોડેલ વ્યવહારિક જરૂરિયાત છે. પાકિસ્તાન આર્થિક અને વહીવટી કટોકટીમાંથી બહાર ન આવે ત્યાં સુધી આ વ્યવસ્થા જરૂરી છે. તેમણે એમ પણ ઉમેર્યું કે જો 1990 ના દાયકામાં આ પ્રકારનું મોડેલ અપનાવવામાં આવ્યું હોત, તો રાજકારણ અને સેના વચ્ચેના સંઘર્ષને કારણે લોકશાહીની ગતિ અટકી ન હોત.

સેના સાથે સમાધાન એ એકમાત્ર ‘વાસ્તવિક વિકલ્પ’ છે

પાકિસ્તાની સંરક્ષણ પ્રધાન ખાવડા આસિફે કહ્યું કે નવાઝ શરીફ અને તેમની પાર્ટી પીએમએલ-એન પાસે સેના સાથે સમાધાન સિવાય બીજો કોઈ વ્યવહારુ વિકલ્પ નથી. તેમનું નિવેદન એવા સમયે આવ્યું જ્યારે પાકિસ્તાનના આર્મી ચીફ જનરલ અસીમ મુનીર અમેરિકામાં રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પને મળ્યા હતા. આસિફે તે મુલાકાતને ‘પાક-અમેરિકા સંબંધોના 78 વર્ષના સૌથી મહત્વપૂર્ણ વળાંક’ તરીકે વર્ણવી અને કહ્યું કે તે ‘હાઇબ્રિડ મોડેલ’ની સફળતાનું પ્રતીક છે.

ઇમરાન ખાન અને વિપક્ષના આરોપો

તમને જણાવી દઈએ કે, ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન ઇમરાન ખાન અને તેમની પાર્ટી પીટીઆઈ સતત દાવો કરી રહ્યા છે કે 8 ફેબ્રુઆરી 2024 ના રોજ યોજાયેલી સામાન્ય ચૂંટણીમાં ઇતિહાસની સૌથી મોટી ગોટાળા થઈ હતી, જેના કારણે તેમની પાર્ટી સત્તામાંથી બહાર ફેંકાઈ ગઈ હતી. ઇમરાન ખાને પીએમએલ-એન અને પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટી (પીપીપી) ને જનમત ચોર ગણાવ્યા છે અને સેના પર ‘મનપસંદ’ પક્ષોને સત્તામાં બેસાડવાનો આરોપ લગાવ્યો છે.

‘વોટ કો ઇજ્જત દો’ હવે ભૂલી ગયા છો?

પીએમએલ-એનનું પ્રખ્યાત સૂત્ર હતું – ‘વોટ કો ઇજ્જત દો’. પરંતુ હવે જ્યારે પાર્ટીએ પોતે હાઇબ્રિડ મોડેલ અપનાવ્યું છે, ત્યારે વિશ્લેષકો કહી રહ્યા છે કે આ સૂત્ર હવે સંપૂર્ણપણે દફનાવવામાં આવ્યું છે. આ અંગે વરિષ્ઠ વિશ્લેષક ડૉ. રસૂલ બખ્શ રઇસે કહ્યું, ‘આજે એ સ્પષ્ટ થઈ ગયું છે કે વાસ્તવિક શક્તિ ક્યાં છે અને દેશ કોણ ચલાવી રહ્યું છે. સેના અને રાજકીય પક્ષોની મિલીભગતથી બનેલી આ સરકાર હવે ખુલ્લેઆમ પોતાને શક્તિ તરીકે રજૂ કરી રહી છે.’

પાકિસ્તાનમાં પહેલા પણ ‘હાઇબ્રિડ શાસન’ રહ્યું છે

ડૉ. રઇસે એમ પણ કહ્યું કે 2022 માં ઇમરાન ખાનના સત્તા પરથી ગયા પછી આ ત્રીજી વખત છે કે પાકિસ્તાનમાં હાઇબ્રિડ શાસન ચાલી રહ્યું છે. જનરલ ઝિયાઉલ હક અને પરવેઝ મુશર્રફનું ઉદાહરણ આપતા તેમણે કહ્યું કે પહેલા આ લશ્કરી શાસકો નવા પક્ષો બનાવીને સત્તામાં આવતા હતા. પરંતુ આ વખતે પીએમએલ-એન અને પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટીએ પોતાને સેનાને સોંપી દીધા છે.

પત્રકારોએ સંરક્ષણ પ્રધાનની ટીકા કરી

તે જ સમયે, વરિષ્ઠ પત્રકાર મતુલ્લાહ જાને X પર એક પોસ્ટમાં કહ્યું, ‘આ શરમજનક વાત છે કે બંધારણના રક્ષણ માટે શપથ લેનારા સંરક્ષણ પ્રધાન પોતે ‘હાઇબ્રિડ મોડેલ’ને યોગ્ય ઠેરવે છે, જ્યારે પાકિસ્તાનના બંધારણમાં તેનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી.’ તેમણે વધુમાં કહ્યું, ‘આ સિસ્ટમ વાસ્તવમાં હાઇબ્રિડ નથી પરંતુ સંપૂર્ણ લશ્કરી સરમુખત્યારશાહી છે, જેમાં રાજકીય નેતાઓ ફક્ત નામ માટે બેઠા છે.’