Pakistan: ચાલુ નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ પાંચ મહિનામાં ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચેનો વેપાર લગભગ શૂન્ય રહ્યો છે. સરકારી આંકડા મુજબ, પાકિસ્તાનમાંથી ભારતની આયાત શૂન્ય રહી. જો કે, ભારતે પાકિસ્તાનને 235 મિલિયન ડોલરના માલની નિકાસ કરી છે. ચાલો સંપૂર્ણ વિગતો સમજીએ.
ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચેના સંબંધો 1947માં આઝાદી બાદથી તંગ છે. આતંકવાદ, સરહદી અથડામણો અને રાજકીય મતભેદો ઘણીવાર બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોને અસર કરે છે. જો કે, દુશ્મનાવટ હોવા છતાં, બંને દેશો વચ્ચેના વેપાર સંબંધો અકબંધ રહ્યા છે, પરંતુ જો બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોને વેપારના દૃષ્ટિકોણથી જોવામાં આવે તો, તાજેતરના વર્ષોમાં વેપાર પ્રવૃત્તિઓમાં ભારે ઘટાડો જોવા મળ્યો છે.
હવે ધંધાની સ્થિતિ શું છે?
ચાલુ નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ પાંચ મહિનામાં ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચેનો વેપાર લગભગ નહિવત રહ્યો છે. સરકારી આંકડા મુજબ, પાકિસ્તાનમાંથી ભારતની આયાત શૂન્ય રહી. જો કે, ભારતે પાકિસ્તાનને $235 મિલિયનના માલની નિકાસ કરી, જેમાં મુખ્યત્વે ખાંડ અને ફાર્માસ્યુટિકલ ઉત્પાદનોનો સમાવેશ થાય છે. છેલ્લા નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં, ભારતે પાકિસ્તાનમાંથી માત્ર $3 મિલિયનની કિંમતની ચીજવસ્તુઓની આયાત કરી હતી, જેમાં મુખ્યત્વે કેટલીક કૃષિ ચીજવસ્તુઓનો સમાવેશ થતો હતો.
કઈ વસ્તુઓની આયાત અને નિકાસ કરવામાં આવે છે?
ભારત પાકિસ્તાનમાંથી ખનિજ તેલ, તાંબુ, ફળો, સૂકા ફળો, મીઠું, સલ્ફર, પ્લાસ્ટર સામગ્રી અને કપાસની આયાત કરે છે. જ્યારે ભારત પાકિસ્તાનમાં રસાયણો, શાકભાજી, પ્લાસ્ટિક ઉત્પાદનો, ડેરી ઉત્પાદનો, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ અને ખાંડની નિકાસ કરે છે.
2019 પછી વ્યવસાયિક સંબંધો બદલાયા
ફેબ્રુઆરી 2019 માં પુલવામા આતંકવાદી હુમલા પછી ભારત-પાકિસ્તાનના વેપાર સંબંધોમાં ભારે ઘટાડો થયો હતો. આ હુમલા પછી, ભારતે પાકિસ્તાન પાસેથી મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશન (MFN)નો દરજ્જો છીનવી લીધો હતો. આ પછી પાકિસ્તાને ભારત સાથેના વેપાર સંબંધો પણ સ્થગિત કરી દીધા હતા. બંને દેશો વચ્ચેના તણાવપૂર્ણ રાજકીય વાતાવરણ અને ભારત દ્વારા કલમ 370 હટાવ્યા બાદ વેપાર સંબંધો વધુ બગડ્યા હતા. દુશ્મનાવટ હોવા છતાં, ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે કેટલાક માલસામાન માટેના વેપાર સંબંધો હજુ પણ અસ્તિત્વમાં છે. ભારત દ્વારા નિકાસ કરવામાં આવતી ફાર્માસ્યુટિકલ પ્રોડક્ટ્સ અને ખાંડ પાકિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
નિષ્ણાતો માને છે કે બંને દેશો વચ્ચેના વેપાર સંબંધો ત્યારે જ સુધરી શકે છે જ્યારે રાજકીય તણાવ ઓછો થાય. હાલમાં વેપારના આંકડા ઓછા છે, પરંતુ વેપાર સંબંધો સુધરવાની શક્યતાને સંપૂર્ણપણે નકારી શકાય તેમ નથી. ભારત-પાકિસ્તાનના વ્યાપારી સંબંધો દર્શાવે છે કે રાજકીય મતભેદો ઊંડા હોય તો પણ અમુક માલસામાનની પરસ્પર જરૂરિયાત બંને દેશોને વેપાર કરવા દબાણ કરી શકે છે.