Iran: ઈરાન અમેરિકા દ્વારા મધ્યસ્થી કરાયેલા અઝરબૈજાન અને આર્મેનિયા વચ્ચેના શાંતિ કરારમાં પ્રસ્તાવિત ઝાંગેઝુર કોરિડોરનો વિરોધ કરી રહ્યું છે. ઈરાનના ટોચના સલાહકારે આ યોજનાને ‘ભૌગોલિક રાજકીય ષડયંત્ર’ ગણાવી છે અને તેને રોકવાની ધમકી આપી છે.
ઈરાને કહ્યું છે કે તે અમેરિકા દ્વારા મધ્યસ્થી કરાયેલા અઝરબૈજાન અને આર્મેનિયા વચ્ચેના શાંતિ કરાર હેઠળ કાકેશસમાં પ્રસ્તાવિત કોરિડોરને બંધ કરશે. પ્રદેશના અન્ય દેશોએ આ કરારને કાયમી શાંતિ લાવનાર ગણાવ્યો છે, પરંતુ તે ઈરાન માટે મોટી ચિંતાનો વિષય છે.
અમેરિકા અને તુર્કી લાંબા સમયથી કાકેશસ ક્ષેત્રમાં વેપાર કોરિડોર બનાવવા માંગતા હતા. જેના દ્વારા તેઓ ઈરાનને બાયપાસ કરી શકે. શાંતિ કરારમાં સમાવિષ્ટ પરિવહન કોરિડોરનો ઉલ્લેખ કરતા, વેલાયતીએ કહ્યું, “આ માર્ગ ટ્રમ્પના ભાડૂતી સૈનિકો માટે પ્રવેશદ્વાર નહીં બને, તે તેમનું કબ્રસ્તાન બનશે.” તેમણે આ યોજનાને આર્મેનિયાની પ્રાદેશિક અખંડિતતાને નબળી પાડવાના હેતુથી “રાજકીય વિશ્વાસઘાત” ગણાવ્યો છે. કરારમાં કોરિડોરનો સમાવેશ
શુક્રવારે વ્હાઇટ હાઉસ ખાતે હસ્તાક્ષર કરાયેલા અઝરબૈજાન-આર્મેનિયા કરારની શરતોમાં આર્મેનિયા દ્વારા અઝરબૈજાનને બાકુના સાથી તુર્કીએની સરહદે આવેલા નખ્ચિવન સાથે જોડનારા માર્ગ માટે વિશિષ્ટ યુએસ વિકાસ અધિકારોનો સમાવેશ થાય છે. સ્વાયત્ત પ્રજાસત્તાક ટ્રાન્સ-કોકેશિયન ઉચ્ચપ્રદેશ પર સ્થિત છે. નખ્ચિવન આર્મેનિયા, ઈરાન અને તુર્કી વચ્ચે સેન્ડવીચ થયેલ છે.
ઈરાન તેની વિરુદ્ધ કેમ છે?
ઈરાન ટ્રાન્સ-કોકેસસમાં પ્રસ્તાવિત ઝાંગેઝુર કોરિડોરની વિરુદ્ધ છે કારણ કે તે તેના ભૂ-રાજકીય, વ્યૂહાત્મક અને આર્થિક હિતોને ખતરો બનાવે છે. તેનું બાંધકામ તેના મહત્વપૂર્ણ સાથી આર્મેનિયા સાથે તેનું સીધું જોડાણ કાપી શકે છે. તે ઈરાનની પ્રાદેશિક પહોંચને નબળી પાડશે. ઉપરાંત, તાજેતરના સમયમાં, ઈરાનનો પ્રદેશ અઝરબૈજાન અને નખ્ચિવન વચ્ચે વેપાર અને ટ્રાફિક માટે એક મુખ્ય માર્ગ રહ્યો છે. કોરિડોરનું નિર્માણ આ માર્ગને બાયપાસ કરશે, જે દક્ષિણ કાકેશસમાં ઈરાનના વ્યૂહાત્મક અને આર્થિક પ્રભાવને ઘટાડશે.
ઈરાનને એ પણ ડર છે કે આ કોરિડોર તેની ઉત્તરીય સરહદો પર અમેરિકા અને નાટોની લશ્કરી હાજરી વધારી શકે છે, જેને તે તેની રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા માટે ખતરો માને છે. ઈરાનના સુપ્રીમ લીડરના સલાહકાર અલી અકબર વેલાયતીએ તેને ‘ભૌગોલિક રાજકીય કાવતરું’ ગણાવ્યું છે અને તેને કોઈપણ કિંમતે રોકવા કહ્યું છે.