China–Pakistan આર્થિક કોરિડોર હવે અફઘાનિસ્તાન સુધી પહોંચશે, CPEC ની ભારત પર શું અસર પડી શકે છે?

China–Pakistan : ચીને હવે તેના CPEC પ્રોજેક્ટને અફઘાનિસ્તાન સુધી લંબાવવાનો નિર્ણય લીધો છે. ચીન, પાકિસ્તાન અને અફઘાનિસ્તાન વચ્ચે આ અંગે એક મોટો કરાર થયો છે. આનાથી ભારતને અનેક પ્રકારના નુકસાન થઈ શકે છે.

ચીનનો મહત્વાકાંક્ષી પ્રોજેક્ટ ચીન-પાકિસ્તાન આર્થિક કોરિડોર (CPEC) પ્રોજેક્ટ હવે અફઘાનિસ્તાન સુધી પહોંચશે. આ અંગે, ચીન દ્વારા પાકિસ્તાન અને તાલિબાન સરકાર સાથે એક મહત્વપૂર્ણ ત્રિપક્ષીય કરાર કરવામાં આવ્યો છે. આ અંતર્ગત, ચીન-પાકિસ્તાન આર્થિક કોરિડોર (CPEC) પ્રોજેક્ટને અફઘાનિસ્તાન સુધી લંબાવવાનો છે. આ પગલું અફઘાનિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થાને મજબૂત કરવા અને દક્ષિણ એશિયામાં કનેક્ટિવિટી વધારવા માટે લેવામાં આવ્યું છે. ચીન-પાકિસ્તાન અને અફઘાનિસ્તાન વચ્ચેનું આ નવું જોડાણ ભારત માટે ઘણી રીતે ખતરનાક સાબિત થઈ શકે છે.

તમને જણાવી દઈએ કે CPEC ચીન અને પાકિસ્તાન વચ્ચેનો એક મહત્વપૂર્ણ આર્થિક સહયોગ પ્રોજેક્ટ છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય બંને દેશો વચ્ચે વેપાર, પરિવહન અને ઉર્જા જોડાણને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે. આ પ્રોજેક્ટ માલ પરિવહન અને આર્થિક સહયોગને વેગ આપવા માટે રસ્તાઓ, રેલ્વે અને ઉર્જા માળખાગત સુવિધાઓના નિર્માણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. આ પ્રોજેક્ટ ચીનને વ્યૂહાત્મક રીતે પણ ફાયદો કરાવે છે. ભારતની ચિંતાનું આ મુખ્ય કારણ છે.

અફઘાનિસ્તાને પહેલી વાર ભાગ લીધો

હવે આ ત્રિપક્ષીય કરાર હેઠળ, અફઘાનિસ્તાનને CPEC પ્રોજેક્ટમાં સામેલ કરવામાં આવશે. આનાથી અફઘાનિસ્તાનને નવી વ્યાપારિક તકો મળશે, સાથે જ માળખાગત સુવિધાઓ અને આર્થિક સમૃદ્ધિ માટે નવા રસ્તા પણ ખુલશે. તાલિબાન સરકાર સાથેના આ કરારથી અફઘાનિસ્તાનમાં માળખાગત સુવિધાઓમાં સુધારો થઈ શકે છે, જેનાથી રોજગારની નવી તકો પણ ઊભી થઈ શકે છે. નિષ્ણાતો માને છે કે આ પ્રોજેક્ટથી અફઘાનિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થાને ફાયદો થશે અને સમગ્ર દક્ષિણ એશિયામાં વેપાર અને જોડાણ મજબૂત બનશે. CPECનું અફઘાનિસ્તાન સુધી વિસ્તરણ આ ક્ષેત્રની આર્થિક સ્થિતિમાં સુધારો કરી શકે છે અને સમૃદ્ધિના નવા રસ્તા ખોલી શકે છે.

CPEC ના અફઘાનિસ્તાન સુધી વિસ્તરણથી ભારત પર સંભવિત અસર

CPECનું અફઘાનિસ્તાન સુધી વિસ્તરણ ભારત માટે ઘણી રીતે નુકસાનકારક બની શકે છે. નિષ્ણાતોના મતે, CPECનું અફઘાનિસ્તાન સુધી વિસ્તરણ ભારત માટે રાજદ્વારી, ભૂરાજકીય અને વ્યૂહાત્મક દૃષ્ટિકોણથી ચિંતાજનક હોઈ શકે છે. આ ભારતની પ્રાદેશિક સુરક્ષા, પ્રભાવ અને વેપાર વ્યૂહરચના પર સીધી અસર કરી શકે છે.

૧. ભૂરાજકીય પ્રભાવનું નબળું પડવું અને ભારતનો પ્રાદેશિક પ્રભાવ

જવાહરલાલ નહેરુ યુનિવર્સિટી (JNU) ના સ્કૂલ ઓફ ઇન્ટરનેશનલ સ્ટડીઝના આસિસ્ટન્ટ પ્રોફેસર ડૉ. અભિષેક શ્રીવાસ્તવના મતે, CPEC ના અફઘાનિસ્તાન સુધી વિસ્તરણથી અફઘાનિસ્તાનમાં ચીન અને પાકિસ્તાનનો પ્રભાવ વધશે, જે ત્યાં ભારતની ભૂમિકાને મર્યાદિત કરી શકે છે. ભારતે અત્યાર સુધી મોટા વિકાસ પ્રોજેક્ટ્સ (જેમ કે ઝરણજ-દિલારામ રોડ, સંસદ ભવન, હોસ્પિટલો) દ્વારા અફઘાનિસ્તાનમાં પ્રભાવ જાળવી રાખ્યો છે, જે હવે ચીન-પાકિસ્તાન જોડાણના દબાણ હેઠળ આવી શકે છે.

2. વ્યૂહાત્મક ઘેરો

ચીન પહેલાથી જ હંબનટોટા (શ્રીલંકા), ગ્વાદર (પાકિસ્તાન), ચિત્તાગોંગ (બાંગ્લાદેશ) જેવા બંદરો દ્વારા ભારતને ચારે બાજુથી ઘેરી રહ્યું છે. હવે CPEC અફઘાનિસ્તાન સુધી પહોંચવાથી, ચીનને ભારતના પશ્ચિમી મોરચે પણ વ્યૂહાત્મક ઊંડાણ મળશે, જેને ભારતમાં “મોતીની દોરી” વ્યૂહરચના તરીકે જોવામાં આવે છે.

૩. ચીન-પાક-અફઘાન સાંઠગાંઠને કારણે સુરક્ષા પડકારો

તાલિબાન શાસન હેઠળના અફઘાનિસ્તાન સાથે CPECનું જોડાણ ભારત માટે સુરક્ષા ખતરો ઉભો કરી શકે છે, ખાસ કરીને કાશ્મીરના સંદર્ભમાં. પાકિસ્તાન દલીલ કરી શકે છે કે ભારત એક “બિન-સ્થાનિક” પક્ષ છે અને તેને CPEC જેવા પ્રોજેક્ટ્સમાં દખલ કરવાનો કોઈ અધિકાર નથી.

૪. ચીનને અફઘાન સંસાધનોની સીધી પહોંચ મળે છે

તમને જણાવી દઈએ કે અફઘાનિસ્તાન લિથિયમ, દુર્લભ ખનિજો અને અન્ય કુદરતી સંસાધનોથી સમૃદ્ધ છે. CPEC દ્વારા ચીનને આ સુધી સરળ અને સુરક્ષિત પહોંચ મળશે. ભારતને આ સંસાધનોની સ્પર્ધાત્મક પહોંચ મેળવવામાં મુશ્કેલી પડશે, જે ભારતની ટેકનોલોજીકલ અને ઔદ્યોગિક વ્યૂહરચના પર અસર કરી શકે છે.

૫. ચાબહાર બંદર અને INSTC પર અસર

ભારતે ચાબહાર બંદર (ઈરાન) અને INSTC (આંતરરાષ્ટ્રીય ઉત્તર-દક્ષિણ પરિવહન કોરિડોર) દ્વારા અફઘાનિસ્તાન અને મધ્ય એશિયા સાથે જોડાણ સ્થાપિત કરવાની યોજના બનાવી છે. પરંતુ હવે CPECનું અફઘાનિસ્તાન સુધી વિસ્તરણ ચીન-પાકિસ્તાન વિકલ્પને મજબૂત બનાવશે, જેના કારણે ભારતના આ પ્રયાસોને સ્પર્ધા અને રાજકીય અવરોધોનો સામનો કરવો પડી શકે છે.