China: બ્રહ્મપુત્ર નદી પર વિશ્વના સૌથી મોટા બંધનું બાંધકામ શરૂ; ભારત તેનો સખત વિરોધ કરી રહ્યું છે
China: ભારત અને બાંગ્લાદેશના વિરોધ છતાં, ચીને દક્ષિણ-પૂર્વ તિબેટમાં બ્રહ્મપુત્ર નદી પર વિશ્વના સૌથી મોટા બંધનું બાંધકામ શરૂ કર્યું છે. તેનો દાવો છે કે તે દર વર્ષે 300 અબજ કિલોવોટ વીજળી ઉત્પન્ન કરશે. ચીનની રાજ્ય સમાચાર એજન્સી શિન્હુઆએ જણાવ્યું હતું કે આ બંધ તિબેટમાં વીજળીની જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરશે. આ પ્રોજેક્ટ પર કુલ 1.2 ટ્રિલિયન યુઆન (167 અબજ ડોલર, લગભગ 14 લાખ કરોડ રૂપિયા) નું રોકાણ કરવાની યોજના છે. નિષ્ણાતોના મતે, ચીન બ્રહ્મપુત્ર નદીના પાણીનો ઉપયોગ ભારત સામે હથિયાર તરીકે કરી શકે છે.
ભારત અને બાંગ્લાદેશ ચીનના આ પ્રોજેક્ટનો વિરોધ કરી રહ્યા છે. આમ છતાં, ચીને આ પ્રોજેક્ટને સંપૂર્ણ તાકાતથી શરૂ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. બ્રહ્મપુત્ર નદી પર બંધના બાંધકામની શરૂઆતની જાહેરાત ખુદ ચીનના વડા પ્રધાન લી કિયાંગે કરી છે. શનિવારે, ચાઇના યાજિયાંગ ગ્રુપ નામની એક નવી કંપનીનું પણ સત્તાવાર રીતે અનાવરણ કરવામાં આવ્યું હતું. સિન્હુઆએ અહેવાલ આપ્યો છે કે આ કંપની તિબેટના દક્ષિણ-પૂર્વમાં નિંગચી શહેરમાં સ્થિત પાંચ વોટરફોલ ડેમ સાથેના આ હાઇડ્રોપાવર પ્રોજેક્ટના નિર્માણ માટે જવાબદાર રહેશે.
ચીને 2020 માં મુખ્ય નીતિ દસ્તાવેજને મંજૂરી આપી હતી
તમને જણાવી દઈએ કે ચીને 2015 માં જ 1.5 બિલિયન ડોલરના ખર્ચે જામ હાઇડ્રોપાવર સ્ટેશન શરૂ કર્યું છે. આ તિબેટમાં સૌથી મોટો પ્રોજેક્ટ છે. બ્રહ્મપુત્ર પરનો આ ડેમ પ્રોજેક્ટ ચીનની 14મી પંચવર્ષીય યોજના (2021-25) નો ભાગ છે. તે 2020 માં ચીનની કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી (CPC) દ્વારા મંજૂર કરાયેલ મુખ્ય નીતિ દસ્તાવેજનો એક ભાગ છે. ચીન આ પ્રોજેક્ટને દેશના સામાજિક-આર્થિક વિકાસ અને 2035 સુધીમાં અમલમાં મૂકવાના લાંબા ગાળાના ઉદ્દેશ્યોના ભાગ રૂપે વર્ણવે છે.
બ્રહ્મપુત્ર પર બંધ ભારત અને ચીન વચ્ચે તણાવ પેદા કરશે
તિબેટમાં આ નદી યાર્લુંગ ઝાંગબો તરીકે ઓળખાય છે. પ્રોજેક્ટ માટે આ પર ડેમનું બાંધકામ શરૂ થઈ ગયું છે. તે હિમાલયની નજીક એક વિશાળ ખીણમાં બનાવવામાં આવશે. આ સ્થાનથી બ્રહ્મપુત્ર નદી અરુણાચલ પ્રદેશ અને પછી બાંગ્લાદેશ તરફ વળે છે. આ બંધ ચીન અને ભારત વચ્ચે તણાવ પેદા કરી શકે છે. ચીનનો દાવો છે કે તેની નીચલા વિસ્તારો પર કોઈ પ્રતિકૂળ અસર નહીં પડે. ચીનના પર્યાવરણવાદીઓ લાંબા સમયથી બ્રહ્મપુત્ર ખીણમાં બંધના નિર્માણની અપરિવર્તનીય અસર અંગે ચિંતિત છે, જ્યાં નદી ૫૦ કિલોમીટર (૩૧ માઇલ) વિસ્તારમાં ૨,૦૦૦ મીટર (૬,૫૬૦ ફૂટ) ની ઊંચાઈએ પડે છે. આ વિસ્તાર રાષ્ટ્રીય પ્રકૃતિ અભયારણ્ય છે અને દેશના મુખ્ય જૈવવિવિધતા કેન્દ્રોમાંનું એક છે.
ડ્રેગન મોટા પ્રમાણમાં પાણી છોડવાની કપટી યુક્તિ પણ રમી શકે છે
આ પ્રોજેક્ટે ભારતમાં ચિંતા વધારી છે, કારણ કે બંધના કદ અને સ્કેલને કારણે, ચીન બ્રહ્મપુત્રના પાણીના પ્રવાહને નિયંત્રિત કરી શકશે. પાણીના પ્રવાહ પર અધિકાર મેળવવાને લઈને પડોશી દેશ સાથે સંઘર્ષની સ્થિતિમાં, ચીન સરહદી વિસ્તારોમાં પૂર લાવવા માટે મોટા પ્રમાણમાં પાણી છોડવાની કપટી યુક્તિ પણ રમી શકે છે. નિષ્ણાતોના મતે, ચીન બ્રહ્મપુત્ર નદીના પાણીનો ઉપયોગ ભારત સામે હથિયાર તરીકે કરી શકે છે. જો જરૂર પડે તો, તે તિબેટમાં બંધમાં સંગ્રહિત પાણીને કોઈપણ પૂર્વ સૂચના વિના છોડી શકે છે. આનાથી અરુણાચલ પ્રદેશ અને આસામના નીચાણવાળા વિસ્તારોમાં પૂર આવી શકે છે અને પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ થઈ શકે છે. મોટા બંધના નિર્માણથી રહેણાંક વિસ્તારો તેમજ જંગલો અને જંગલી પ્રાણીઓને અસર થાય છે. નદીના પ્રવાહ સાથે કાંપ આવે છે જે ખનિજોથી સમૃદ્ધ છે અને ખેતી અને દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોની સ્થિરતા માટે જરૂરી છે. બંધના નિર્માણથી કાંપના પ્રવાહને અસર થઈ શકે છે અને અરુણાચલ પ્રદેશની જૈવવિવિધતા પ્રભાવિત થઈ શકે છે.