Child Marriage : કેન્દ્રીય મંત્રી અન્નપૂર્ણા દેવીએ સંયુક્ત રાષ્ટ્રના રિપોર્ટને ટાંકીને કહ્યું કે બાળ લગ્નમાં સૌથી વધુ ઘટાડો દક્ષિણ એશિયામાં થયો છે, જેનું મુખ્ય કારણ ભારતના પ્રયાસો છે.
કેન્દ્રીય મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રી અન્નપૂર્ણા દેવીએ બુધવારે બાળ લગ્ન જેવી પ્રથાઓને રોકવા માટે ‘બાળ લગ્ન મુક્ત ભારત અભિયાન’ પોર્ટલ શરૂ કર્યું. આ પ્રસંગે અન્નપૂર્ણા દેવીએ જણાવ્યું હતું કે 10 વર્ષ પહેલા સરકારે ‘બેટી બચાવો, બેટી પઢાવો’ અભિયાન શરૂ કર્યું હતું, જેનો ઉદ્દેશ્ય છોકરી પ્રત્યે સમાજના વલણમાં પરિવર્તન લાવવાનો હતો. આ સફળતા એ પરિવર્તનનું પ્રતીક છે. હવે અમારું આગળનું પગલું એ છે કે છોકરીઓને તેમના સપના પૂરા કરવાનો માર્ગ આપવાનો અને બાળ લગ્ન જેવી પ્રથાઓને તેમના વિકાસમાં અવરોધ બનતી અટકાવવી. તેમણે એ પણ નિર્દેશ કર્યો કે બાળ લગ્નને રોકવા માટે ભારતની વૈશ્વિક સ્તરે પ્રશંસા કરવામાં આવી છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રના અહેવાલને ટાંકીને તેમણે કહ્યું કે બાળ લગ્નમાં સૌથી વધુ ઘટાડો દક્ષિણ એશિયામાં થયો છે, જેનું મુખ્ય કારણ ભારતના પ્રયાસો છે.
આ રાજ્યોની ખરાબ હાલત
જો કે, બાળ લગ્નની પ્રથા હજુ પણ ભારતના ઘણા ભાગોમાં વ્યાપક છે. ઝુંબેશનું મુખ્ય ફોકસ સાત ઉચ્ચ બોજ ધરાવતા રાજ્યો – પશ્ચિમ બંગાળ, બિહાર, ઝારખંડ, રાજસ્થાન, ત્રિપુરા, આસામ અને આંધ્રપ્રદેશ પર રહેશે, જ્યાં બાળ લગ્ન દર રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતા વધારે છે. સરકાર 2029 સુધીમાં બાળ લગ્નના દરને 5% થી નીચે લાવવાનું લક્ષ્ય રાખે છે. સરકારી ડેટા અનુસાર, 2006માં બાળ લગ્નનો દર 47.4% હતો, જે 2019-21માં ઘટીને 23.3% થયો છે.
પોર્ટલ શરૂ કરવાનો ઉદ્દેશ
‘બાળ લગ્ન મુક્ત ભારત ઝુંબેશ’ પોર્ટલનો હેતુ બાળ લગ્ન નિષેધ અધિકારીઓ (CMPO) ની દેખરેખને મજબૂત કરવાનો અને તેમની ભૂમિકાને સક્રિય બનાવવાનો છે. આ ઉપરાંત, પોર્ટલ પરના વપરાશકર્તાઓ માટે બાળ લગ્નની રિપોર્ટિંગ પ્રક્રિયાને સરળ અને સુવિધાજનક બનાવવાના પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા છે, જેથી પીડિત અને સાક્ષીઓને રિપોર્ટિંગ માટે પ્રેરિત કરી શકાય. આ અભિયાન હેઠળ શિક્ષણ, આરોગ્ય, નાણાકીય સુરક્ષા, સલામતી અને સામાજિક જાગૃતિ જેવા મુદ્દાઓ પર ધ્યાન આપવામાં આવી રહ્યું છે. ‘બેટી બચાવો, બેટી પઢાવો’ અને રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ જેવા પાસાઓનો ઉપયોગ બાળ લગ્નના કારણો અને અસરોને દૂર કરવા માટે કરવામાં આવી રહ્યો છે.
કેન્દ્રીય મંત્રીએ મીડિયાનો આભાર વ્યક્ત કર્યો
મીડિયાનો આભાર વ્યક્ત કરતાં મંત્રી અન્નપૂર્ણા દેવીએ કહ્યું, “મિડિયાએ ‘બાળ લગ્ન મુક્ત ભારત’નો સંદેશ દેશના દૂરના વિસ્તારોમાં પહોંચાડવામાં મદદ કરી છે.” તેમણે નાગરિકોને અપીલ કરી કે તેઓ બાળલગ્ન રોકવા, તેમના સમુદાયોમાં થતા અટકાવવા અને સ્થાનિક અધિકારીઓને કેસની જાણ કરવા માટે પ્રતિજ્ઞા લે. અન્નપૂર્ણા દેવીએ આ ઝુંબેશને એક વ્યાપક અભિગમ તરીકે રજૂ કરી હતી જે 2047 સુધીમાં વિકસિત ભારતનું નિર્માણ કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે મહિલાઓની આગેવાની હેઠળના વિકાસમાં કન્યાઓને કેન્દ્રિય ભૂમિકા આપવાના પ્રયાસોનો એક ભાગ છે.
આ ઝુંબેશ અંગે, સુપ્રીમ કોર્ટે ઓક્ટોબરમાં કહ્યું હતું કે બાળ લગ્ન નિષેધ કાયદો વ્યક્તિગત કાયદાઓ દ્વારા મર્યાદિત ન હોઈ શકે અને કાયદામાં રહેલી ખામીઓને સ્વીકારતી વખતે, સમુદાય આધારિત પગલાં અને કાયદાના અમલીકરણની ક્ષમતા નિર્માણ પર ભાર મૂક્યો હતો.