દેશની જનતાએ 18મી લોકસભા માટે પોતાનો જનાદેશ આપ્યો છે. જો આપણે રાજકીય પાસાઓથી આગળ આ લોકસભાના તથ્યપૂર્ણ માળખા પર નજર કરીએ, તો પ્રથમ હકીકત જે પ્રકાશમાં આવે છે તે એ છે કે 543માંથી, 536 સાંસદો 41 પક્ષોના છે, જ્યારે સાત અપક્ષ તરીકે લોકસભામાં ચૂંટાયા છે. ટોચના 10 પક્ષોમાંથી 479 સાંસદો આવ્યા છે, જ્યારે 31 પક્ષોના માત્ર 57 ઉમેદવારો જીતી શક્યા છે.
543માંથી આ 280 એવા છે જેઓ પહેલીવાર સંસદમાં પહોંચી રહ્યા છે. 116 સાંસદો બીજી વખત લોકસભામાં ચૂંટાયા છે, ત્રીજી વખત 74, ચોથી વખત 35, પાંચમી વખત 19, છઠ્ઠી વખત 10, સાતમી વખત અને એક સાંસદ લોકસભામાં ચૂંટાયા છે. નવા ચૂંટાયેલા લોકસભા સભ્યોમાંથી 16 એવા છે જેઓ પહેલાથી જ સંસદના ઉપલા ગૃહ એટલે કે રાજ્યસભાના સભ્ય રહી ચૂક્યા છે, જ્યારે 262 અગાઉ પણ લોકસભાનો ભાગ રહી ચૂક્યા છે. એટલે કે 40 ટકા સાંસદો ફરીથી ચૂંટાયા છે. 2019માં, 17મી લોકસભાની ચૂંટણી જીતીને 36 પક્ષોના ઉમેદવારો લોકસભામાં પહોંચ્યા હતા.
64 ટકા (346) બેઠકો રાષ્ટ્રીય દરજ્જો ધરાવતા પક્ષો દ્વારા જીતવામાં આવી હતી, જ્યારે 33 ટકા (179) રાજ્ય સ્તરે માન્યતા પ્રાપ્ત પક્ષોએ જીતી હતી. માત્ર 11 બેઠકો જ અમાન્ય પક્ષોએ જીતી હતી. નવા ચૂંટાયેલા સાંસદોમાં માત્ર એક જ સાંસદ છે, જેમણે બે બેઠકો જીતી છે. અન્ય સંસદીય મતવિસ્તારોમાંથી આઠ સાંસદો જીત્યા છે. નવ સભ્યો એવા છે જેઓ પક્ષ બદલીને સંસદમાં પહોંચી રહ્યા છે, જ્યારે આઠ એવા છે જેઓ પોતાનો પક્ષ તોડીને નવા પક્ષમાંથી સાંસદ બન્યા છે. જ્યારે સરકારના દૃષ્ટિકોણથી ભાજપના 53 મંત્રીઓ ચૂંટણી લડ્યા હતા, જેમાંથી 35 ચૂંટણી જીત્યા હતા અને 18 હાર્યા હતા.
78% સાંસદો સ્નાતક અથવા તેથી વધુ ભણ્યા છે
આ વખતે 78 ટકા સાંસદોએ ગ્રેજ્યુએશન કે તેથી વધુ અભ્યાસ પૂર્ણ કર્યો છે. પાંચ ટકા ડોક્ટરેટની ડિગ્રી ધરાવે છે. 17મી લોકસભામાં લગભગ 27 ટકા સાંસદો ક્યારેય કોલેજ ગયા ન હતા, જ્યારે આ વખતે માત્ર 22 ટકા સાંસદો એવા છે, જેમાં 48 ટકા સાંસદો સામાજિક કાર્યકર્તા છે, 37 ટકા ખેડૂતો છે, 32 ટકા ઉદ્યોગપતિ છે, સાત ટકા ન્યાયશાસ્ત્રીઓ છે, ચાર ટકા ડોક્ટર છે. ત્રણ ટકા શિક્ષકો અને બે ટકા સરકારી નોકરીમાંથી નિવૃત્ત છે.
આઠ વખત સંસદમાં પહોંચનાર એકમાત્ર સભ્ય વીરેન્દ્ર ખટીક
આ વખતે લોકસભામાં પહોંચનારાઓમાં સૌથી અનુભવી સભ્ય મધ્યપ્રદેશના ટીકમગઢથી ભાજપના સાંસદ વીરેન્દ્ર કુમાર ખટીક છે. આ વખતે તેઓ સતત આઠમી વખત લોકસભા ચૂંટણી જીતનાર એકમાત્ર સાંસદ છે. આ પહેલા મધ્યપ્રદેશમાં સુમિત્રા મહાજન આઠ વખત ઈન્દોરથી જીતી ચુક્યા છે. જો કે, રાજ્યમાંથી સૌથી વધુ વખત લોકસભામાં ચૂંટાઈ આવવાનો રેકોર્ડ કોંગ્રેસના દિગ્ગજ નેતા કમલનાથના નામે છે. તેઓ નવ વખત ચૂંટાયા હતા.
સાત પક્ષો એવા છે કે જેમના 10 કે તેથી વધુ સાંસદો છે.
માત્ર સાત પક્ષો એવા છે કે જેમના 10 કે તેથી વધુ સાંસદો છે. આ સાત પક્ષો પાસે 455 સાંસદો છે, જ્યારે બાકીના 34 પક્ષો પાસે 81 બેઠકો છે. 17 પક્ષો એવા છે જેમનો માત્ર એક જ સભ્ય ચૂંટણી જીત્યો છે. ટોચની 10 પાર્ટીઓમાં ભાજપ 240, કોંગ્રેસ 99, સમાજવાદી પાર્ટી 37, તૃણમૂલ કોંગ્રેસ 29, દ્રવિડ મુનેત્ર કઝગમ 22, તેલુગુ દેશમ પાર્ટી 16, જનતા દળ યુનાઈટેડ 12, શિવસેના-યુબીટી 9, એનસીપી-એસપી આઠ, શિવસેનાના સાત ઉમેદવારોનો સમાવેશ થાય છે. આ પક્ષોના સભ્યોની સંખ્યા 479 છે. તેમાંથી 204 વિપક્ષી ગઠબંધન ભારતના છે, જ્યારે 275 એનડીએના ઘટક છે.
11 ટકા સાંસદોની ઉંમર 40 વર્ષથી ઓછી છે
18મી લોકસભામાં ચૂંટાયેલા સાંસદોની સરેરાશ ઉંમર 56 છે, જ્યારે 2019માં ચૂંટાયેલા 17મી લોકસભાના સાંસદોની સરેરાશ ઉંમર 59 છે. એસપીના પુષ્પેન્દ્ર સરોજ અને પ્રિયા સરોજ 25-25 વર્ષની વયે સૌથી યુવા સાંસદ છે, જ્યારે ડીએમકેના ટીઆર બાલુ, 82, સૌથી વૃદ્ધ છે. જો કે, માત્ર 11 ટકા સાંસદોની ઉંમર 40 વર્ષ કે તેનાથી ઓછી છે. 38 ટકા 41 થી 55 વર્ષની વય જૂથમાં છે. 52 ટકા 55 વર્ષથી વધુ ઉંમરના છે. આ વખતે ત્રણ સાંસદો એવા છે, જેમની ઉંમર 25 વર્ષ છે, જે સંસદમાં ચૂંટાવા માટેની ન્યૂનતમ ઉંમર છે.
16 ટકા મહિલા સાંસદોની ઉંમર 40 વર્ષથી ઓછી છે
આ વખતે ચૂંટાયેલી 16 ટકા મહિલા સાંસદો 40 વર્ષથી ઓછી ઉંમરની છે. 30 (41 ટકા) લોકસભા માટે ફરીથી ચૂંટાયા છે. આ વખતે 74 મહિલા ઉમેદવારોએ જીત મેળવી છે. 2019માં 17મી લોકસભામાં આ સંખ્યા 78 હતી. છેલ્લી લોકસભાએ મહિલા અનામતને લઈને બનાવેલા કાયદા મુજબ 33 ટકા એટલે કે લગભગ 180 સીટો મહિલાઓને આપવી જોઈએ, પરંતુ હાલમાં માત્ર 14 ટકા સીટો જ મહિલાઓને આપવામાં આવી છે.