Gujarat: દેશભરમા આજના દિવસને રાષ્ટ્રીય દૂધ દિવસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ઔદ્યોગિક વિકાસમાં અગ્રેસર રાજ્યોમાં સ્થાન ધરાવતું Gujarat દૂધ ઉત્પાદનમાં દેશના ટોચના 5 રાજ્યોમાં પણ સામેલ છે. વાર્ષિક 172.80 લાખ મેટ્રિક ટન દૂધ ઉત્પાદન સાથે ગુજરાત દેશમાં ચોથા ક્રમે છે. દૂધ ઉત્પાદનમાં રાજ્યનો હિસ્સો 7.49 ટકા છે. છેલ્લા 22 વર્ષમાં ગુજરાતનું દૂધ ઉત્પાદન દેશ કરતા વધુ વધ્યું છે. 22 વર્ષમાં દેશના દૂધ ઉત્પાદનમાં સરેરાશ વાર્ષિક 8.46 ટકાનો વધારો થયો છે, જ્યારે ગુજરાતના દૂધ ઉત્પાદનમાં આ સમયગાળામાં 119.63 લાખ મેટ્રિક ટનનો વધારો થયો છે, જે સરેરાશ 10.23 ટકા છે.
શ્વેત ક્રાંતિના પિતા ડો. વર્ગીસ કુરિયનની જન્મજયંતિ 26 નવેમ્બરના રોજ રાષ્ટ્રીય દૂધ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. ગુજરાત સરકારે આ સમયગાળા દરમિયાન આ માહિતી શેર કરી હતી.
ગુજરાતમાં માથાદીઠ દૂધની ઉપલબ્ધતા 670 ગ્રામ
છેલ્લા 22 વર્ષમાં ગુજરાતમાં માથાદીઠ દૂધની ઉપલબ્ધતામાં પણ વધારો થયો છે. વર્ષ 2000-01માં ગુજરાતમાં માથાદીઠ દૂધની ઉપલબ્ધતા માત્ર 291 ગ્રામ પ્રતિ દિવસ હતી. વર્ષ 2022-23માં સમગ્ર દેશમાં માથાદીઠ દૂધની ઉપલબ્ધતા વધીને 459 ગ્રામ પ્રતિ દિવસ થઈ છે, જ્યારે Gujaratમાં માથાદીઠ દૂધ ઉત્પાદકતા પ્રતિદિન 670 ગ્રામ સુધી પહોંચી ગઈ છે.
50 દેશોમાં મોકલવામાં આવે છે ગુજરાતનું દૂધ
ગુજરાતમાં વર્ષ 1973માં માત્ર 6 સભ્ય સંઘો હતા અને રૂ. 49 કરોડના ટર્નઓવર સાથે શરૂ થયેલ અમૂલ ફેડરેશનના ગુજરાતમાં 18 સભ્ય યુનિયન છે. આ 18 સભ્ય સંઘો દ્વારા, અમૂલ ફેડરેશન દરરોજ રાજ્યભરમાંથી 3 કરોડ લિટરથી વધુ દૂધ એકત્ર કરે છે. તેમાંથી અનેક ઉત્પાદનો બનાવવામાં આવે છે. તેઓ ભારત અને 50 દેશોમાં વેચાઈ રહ્યા છે. અમૂલના ડેરી વિકાસ મોડેલે પશુપાલનના સામાજિક-આર્થિક વિકાસ માટે આત્મનિર્ભર મોડેલ બનાવ્યું છે.
લૈંગિક વીર્યની માત્રા ઘટાડીને રૂ. 50 કરવામાં આવી
પાટણમાં ચાલતી સેક્સ્ડ સીમેન લેબોરેટરીનો પણ રાજ્યની દૂધ ઉત્પાદકતા વધારવામાં મહત્વનો ફાળો છે, કારણ કે આ લેબોરેટરીમાં ઉત્પાદિત સેક્સ્ડ વીર્યની માત્રાનો ઉપયોગ કરીને 90 ટકાથી વધુ પશુઓ સારી ગુણવત્તાની વાછરડાઓને જન્મ આપી રહ્યા છે. રાજ્ય સરકારે સરકારી સંસ્થાઓમાં સેક્સ સીમેન ડોઝ દ્વારા કૃત્રિમ ગર્ભાધાન માટેની ફી પણ 300 રૂપિયાથી ઘટાડીને 50 રૂપિયા કરી દીધી છે. ઈન વિટ્રો ફર્ટિલાઇઝેશન અને એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરીને ઉચ્ચ આનુવંશિક ગુણવત્તા અને ઉચ્ચ દૂધ ઉત્પાદન સાથે માદા ઢોરમાંથી વધુ સંખ્યામાં નર પશુઓ ઉત્પન્ન કરવા માટે સરકાર દ્વારા પશુઓમાં IVFને પણ પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે.
ગાય અને બકરીની દૂધ ઉત્પાદકતામાં 51% વધારો
ગુજરાત સરકારે દૂધ ઉત્પાદન વધારવા માટે અનેક પગલાં લીધા છે. પરિણામે, વર્ષ 2000-2001ની સરખામણીમાં, 2022-23માં દેશી ગાયોની દૂધ ઉત્પાદકતામાં 57 ટકાનો વધારો થયો છે. હાઇબ્રિડ ગાયોની દૂધ ઉત્પાદકતામાં 31 ટકાનો વધારો થયો છે. 2022-23માં ભેંસોની દૂધ ઉત્પાદકતામાં સરેરાશ 38 ટકા અને બકરીઓની દૂધ ઉત્પાદકતામાં 51 ટકાનો વધારો જોવા મળ્યો છે.